No-shows, patiënten die niet komen opdagen voor hun afspraak bij de arts. Vooral binnen de ziekenhuizen vormt dit een groot probleem. Maar ook binnen de huisartsenpraktijk komt het nog dagelijks voor dat patiënten niet komen opdagen of te laat afzeggen. Sinds de afgelopen jaren is dit probleem sterk toegenomen. 

Oorzaak van lege stoelen in de wachtkamer

No shows, maar soms ook zorgmijding, is een landelijk probleem wat al enkele jaren in de huisartsenpraktijk voorkomt. Je zou kunnen voorstellen om het probleem bij de kern aan te pakken, het is namelijk de patiëntengroep die afzegt. Maar het gaat hierbij niet om één duidelijke groep. Het kunnen mensen zijn van alle leeftijden, met uiteenlopende redenen om af te zien van zorg. We zien in de dagelijkse huisartspraktijk veel no-shows van patiënten met een chronische aandoening (DM2, COPD of HVZ). Ook patiënten met psychische problemen (bijv. op het spreekuur van de POH-GGZ) komen regelmatig niet opdagen.

Er zijn verschillende factoren waarom mensen afzien van zorg terwijl zij deze zorg mogelijk wel nodig hebben. Denk bijvoorbeeld aan:

• teleurstelling bij een vorige hulpverlener
• de lange wachttijden voor een afspraak
• eigen overtuigingen over systemen
• onvoldoende ziekte inzicht
• hulpverleners niet de juiste vragen stellen

Het kan gaan om mensen met complexe lichamelijke, psychische en/of psychosociale problemen, financiële problemen, verslaving, dak- of thuisloosheid, zwakbegaafdheid of een lichte verstandelijke beperking, sociaal isolement, overlast of een combinatie daarvan.

Waar zou een huisarts rekening mee moeten houden?

De afweging die de huisarts hierin maakt, is niet alleen afhankelijk van het missen van controleafspraken, maar is ook gebaseerd op de kennis van een huisarts over de persoonlijke omstandigheden van de patiënt en zijn/haar omgeving. Bij een besluit over het beëindigen van deelname aan een zorgpad/programma worden de zorgvuldigheidseisen gericht op het nakomen van de zorgplicht van een huisarts meegenomen. Vanwege deze zorgplicht mag van een huisarts worden verwacht dat hij/zij patiënten blijft aanspreken en motiveren om aan het zorgpad/programma deel te nemen.

Richtlijn zorgmijding januari 2022

V&VN heeft een richtlijn zorgmijding ontwikkelt voor de zorg in de eerste lijn om mensen die zorg mijden of missen beter te ondersteunen. Van deze richtlijn is een praktische korte samenvattingskaart die stapsgewijs
aangeeft wat je als hulpverlener kunt doen bij (een vermoeden van) zorgmijding.

6 stappen van afweging wanneer handelen gerechtvaardigd is:

1. Onderzoek het signaal: Breng de situatie en mogelijke risico’s in kaart en probeer het vertrouwen van de client te winnen.
2. Bespreek de situatie met de client: Leg uit wat de reden is dat u zich zorgen maakt en waarom u het nodig vindt om iets aan de situatie te
   doen.
3. Leg de situatie voor aan het team: Bijvoorbeeld in moreel beraad bijeenkomsten, casuïstiek besprekingen of intervisie.                       
4. Bespreek de situatie met naasten en/of omgeving van de cliënt: Hiervoor is toestemming nodig van de client.
5. Analyseer de situatie met de client: Leg uw zienswijze aan de client uit en geef aan welke acties u nodig vindt. Toets bij de client hoe hij of zij tegen de situatie aankijkt.
6. Maak uw afweging: Gebruik hierbij overwegingen als noodzakelijk, doelmatigheid, proportionaliteit en subsidiariteit (= minst ingrijpende middel inzetten om een bepaald doel te bereiken)

Kan je maatregelen treffen?

Een niet-nagekomen afspraak is volgens de NZa geen zorgprestatie. Dat betekent dat de NZa hier geen tarief voor vaststelt. Wel kan een huisarts zelf beslissen of er in de praktijk een wegblijftarief gehanteerd wordt en wat de hoogte hiervan is. Je bent dan wel verplicht om de patiënten hierover duidelijk te informeren. De LHV heeft een richtlijn opgesteld voor het wegblijftarief met een aantal regels en tips. Deze kan je vinden in de declareerwijzer van de LHV.

Het verminderen van No-shows

Patiënten dienen vooraf goed te worden geïnformeerd. Stel duidelijke regels op over het maken van een afspraak en het (niet) nakomen hiervan door de patiënt bijvoorbeeld via een poster in de wachtkamer, de website van de praktijk, in patiënten brieven en, met name in het begin, mondeling bij het maken van afspraken. In deze regels meldt u onder andere:

• Een minimale afzegtermijn voor de afspraak, bv. 24 uur van tevoren.
• De hoogte van het wegblijftarief.

Daarnaast kunt u uw patiënten bijvoorbeeld informeren door de assistente te laten nabellen of een briefje te laten sturen bij de eerste keer dat een patiënt een afspraak niet (tijdig) afzegt. Zo wordt de patiënt nog een keer
geïnformeerd over het beleid van de praktijk. Vermeld dit in het dossier van de patiënt, bijvoorbeeld als memo. Als die patiënt daarna nog een keer niet (tijdig) afzegt en u vanuit de praktijk een tarief in rekening brengt, dan was de patiënt in ieder geval op de hoogte van het beleid.

Berekenen van een wegblijftarief

Bedenk dat een wegblijftarief een middel is om het aantal niet nagekomen afspraken terug te dringen. Houd bij het berekenen van een wegblijftarief rekening met de reden dat de patiënt niet is komen opdagen. Om de administratieve lasten van het wegblijftarief zo veel mogelijk te reduceren, is het aan te bevelen om het tarief in rekening te brengen bij het volgende bezoek van de patiënt aan de praktijk. De patiënt kan dan bij de assistente betalen, het tarief kan in het kasboek worden bijgeschreven en de patiënt krijgt een kwitantie. De nota kan natuurlijk ook per post worden gestuurd.